Mindfulness-Based Cognitive Therapy

Aandachtgerichte cognitieve therapie of mindfulness-based cognitive therapy (MBCT) combineert theorie en praktijk van wat algemeen als oosterse meditatie wordt beschouwd (aandachtsmeditatie) en westerse psychologische theorie en praktijk (in dit geval cognitieve therapie). Deze therapeutische methode werd ontwikkeld om het emotionele lijden van depressieve mensen te verlichten. Aandachtgerichte cognitieve therapie wil in de eerste plaats leren hoe je op elk moment en zonder te oordelen gericht aandacht kunt geven.

Eerst word je erop opmerkzaam gemaakt hoe weinig aandacht je doorgaans besteedt aan het dagelijks leven. Je leert je ervan bewust te worden hoe snel de geest van onderwerp wisselt. Vervolgens leer je je aandacht weer op één punt te richten (om te beginnen op een lichaamsdeel en vervolgens op de ademhaling) als je merkt dat deze is afgedwaald. Ten slotte leer je je ervan bewust te worden dat dit afdwalen ruimte schept voor negatieve gedachten en gevoelens.

Pas wanneer je je van deze aspecten bewust bent, kun je MBCT gebruiken om bedacht te zijn op stemmingswisselingen en – de volgende stap – die op dat moment of later aanpakken. Het aanpakken van stemmingswisselingen op het moment zelf of op een later moment is de tweede fase van MBCT. Wanneer er negatieve gedachten of gevoelens opkomen, luiden de instructies dat je die eerst eenvoudigweg toelaat alvorens stappen te ondernemen en er met behulp van specifieke strategieën op te reageren.

Hoe gaat dit in zijn werk? Je leert je volledig bewust te worden van de gedachte of het gevoel, daarna je aandacht een minuut of twee te richten op je ademhaling en die vervolgens uit te breiden tot je hele lichaam. Het nemen van zo’n ademruimte kan op zichzelf al voldoende zijn om problemen op het moment zelf aan te pakken, de onaangename gedachten of gevoelens te doen verdwijnen. Het wordt hoe dan ook beschouwd als een essentiële eerste stap.

Daarna kun je besluiten hoe je het beste kunt reageren. Je kunt kiezen voor een rechtstreekse aanpak (op dat moment of later), door ze louter als gedachten of gevoelens te zien en ze weer te zien verdwijnen. Of je kunt nagaan welk lichaamsdeel erbij betrokken is, je aandacht naar dat lichaamsdeel verplaatsen en je ademhaling gebruiken om je open te stellen voor de gewaarwording in plaats van je er ‘op te storten’. Je kunt het probleem ook aanpakken door voor een reactie te kiezen die je in het verleden prettig stemde of je het gevoel gaf iets goed te kunnen.

De ademruimte wordt in zoveel verschillende contexten gebruikt, dat misschien even moeten gewezen op de flexibiliteit ervan. Je zult niet altijd in de gelegenheid zijn de ogen te sluiten en exact drie minuten te pauzeren, maar de eerste stap is dat je even de tijd neemt om te onderkennen wat er gaande is, jezelf herneemt door naar je ademhaling te gaan en vervolgens je aandacht verbreedt naar het ruimere perspectief van het hier en nu.

Ten slotte word je gestimuleerd alerter te worden op je eigen unieke alarmsignalen voor een naderende depressie en specifieke actieplannen te ontwikkelen voor als het zover is. MBCT moet enerzijds de thema’s van mindfulness in het algemeen bevatten en anderzijds de betrokkenen moet helpen omgaan met de specifieke problemen van depressie. Maar het allesoverheersende thema op de achtergrond blijft: het op een andere manier leren omgaan met wat het moeilijkst is.

Meer weten?

Podcasts van een (Engelstalig) interview van Danny Penman met Mark Williams over mindfulness-therapie bij depressie.

Een basisboek voor MBCT is Mindfulness.

Een zelfhulpboek over MBCT en en depressie is Mindfulness en bevrijding van depressie.

Een handboek voor professionals is Mindfulness en cognitieve therapie bij depressie.

naar boven